Tarihi şehir Çanakkale 1

 

Çanakkale, Türkiye’nin batısında muhteşem konumu ve hüzünlü tarihiyle görülmeye değer bir şehir..

Dünyada 52, Türkiye’de 2 tane boğaz var. Biri İstanbul’da diğeri Çanakkalede. Stratejik konumu nedeniyle savaşların yaşandığı  yer olmuştur.

Kilitbahir kalesinin bulunduğu yer boğazın en dar noktasıdır. Takdir edersiniz ki bahir, deniz demek kilitbahir de denizin kilidi anlamına geliyor.

Fatih Sultan Mehmet Han, boğazın en dar noktasına güvenlik amaçlı 2 tane kale yaptırır. Birisi Kilitbahir, diğeri de Çimenlik kalesi. Çanakkale’nin kale ismi buradan gelir. Çanak ismiyse Çimenlik kalesi önünde yapılan çanak-çömlek işçiliğinden geçim sağlanmasından  kaynaklanır.

Kilitbahir surları yukarıdan bakıldığında eski asma kilide benzer. Tam ortasında bir kule ve surlar 3 yapraklı yonca şeklindedir. 1500’lü yıllarda çok büyük bir deprem sonrası büyük hasar gören kaleye ek olarak, dönemin padişahı Kanuni tarafından dış bahçe ve kanuni kulesi inşa ettirilir. Piri Reis’in dünya haritasını çizdiği yer de burasıdır. Kale içerisinde bir de Piri Reis müzesi vardır bu sebepten dolayı Türkiye’nin ilk kale müzesidir. Müzenin devamında askerlerin çamaşırhane olarak kullandıkları bölüm bulunmaktadır.

Değirmenburnu tabyası ise meşhur, Çanakkale’nin simgesi haline gelmiş “ Dur Yolcu…” yazısının en net okunduğu yer..

Namazgah Tabyası, askerlerin Cuma namazını kıldıkları yer olduğundan bu ismi almış. O dönemde cephanelik olarak kullanılmış,18 mart savaşı esnasında susturulamayan tabya olarak tarihe geçmiştir. Savaş esnasında yoğun bir bomba atışına maruz kalmış bir bölgedir.

Tarihin akışını değiştiren 1939 ‘da kanserden hayatını kaybeden Seyit Onbaşı’da sıra..

Rumeli Mecidiye Tabyası, II. Abdülhamid büyük bir savaş olacağını 25 yıl önceden öngörmüş ve yaptırdığı tabyaya babasının ismini vermiştir. 1892 yılı yapımı tabya, Asaf Paşa tarafından yapılmıştır. Tabyalar o dönemde hem cephanelik hem de sığınak olarak kullanılmıştır.

Bu bölgede Seyit Onbaşı ve savaş arkadaşlarını temsil eden heykeller var. Hemen önünde trenyolunu anımsatan raylar var, top mermileri bu raylı sistem üzerinden sürülüyormuş.

Seyit Onbaşı’nın taşıdığı en ağır merminin 275 kg olduğu söylenir ama TSK ‘da 215 kg olduğu belirtilmiştir. Vurduğu mermiler ve sandukası da sergileme alanında, orijinalinin Harbiye müzesinde olduğu biliniyor.

Bölgede yaralılar şimdilerde Melek hanımın çiftliği denilen yerde tedavi edilmiştir. Hemşirelerin  annesi olarak bilinen Safiye Hüseyin Elbi de hastane gemisinde görev almıştır.

Bölgede sayısız şehitlik var. Ancak en çok bilinen ve ziyaret edilenlere değinmek istediğimden Şahindere Şehitliğine çevirdik rotamızı. Burada da bireysel veya toplu defin yapılmış o dönemde. Bireysel defin şimdiki gibi bildiğimiz defin yöntemi, toplu definde ise şu şekilde oluyormuş: Askerler gölgelik denilen alanda toplanır, derin bir çukur kazılarak kireç dökülür, şehitler yanyana gömülür üzerine tekrar kireç dökülerek 2.sırada bekleyen şehitler defnedilir. Aynı işlem mezar doluncaya kadar devam eder ve mezar kapatılırmış.Bu yüzden şehitlerimiz hep bir aradadır.

Şehitliği gezerken dikkatimi çeken bir nokta bazı mezarların başının kalpak şeklinde olması, bu mezarlar askerlere, başı sarık şeklinde olanlar da öğretmen, muallim biraz daha büyükse vezir veya devlet adamına aitmiş.

Şahindere şehitliğinde bayrağımızın yıldızının ortasından çıkan konit şehitlerimizin semaya çıkan ruhlarını temsil eder. Mezarlar sembolik olup, altlarındaki sarı yerlerde 1969 tane şehidin ismi yazıyor ancak o bölgede bilinen 2177 tane şehit vardır.

Mezar taşlarının üstünde enverya taşı üzerinde 132 tane şehir ismi var, bunlar askerlerimizin memleketlerini sembolize ediyor.

O dönemde kadınlar da hemşirelik okullarına yazılarak gönüllü olarak çalışmak istemişlerdir. Devlet, fedakar kadınlara maaş bağlamak ister ancak yeterli bütçe yaratılamaz. Jest olsun diye de top mermilerinden kesilmiş yüzük yapılarak kadınlara hediye edilir. İsmi de Cihadiye (savaşan kadın) yüzüğü 1331 yazar. (Miladi karşılığı 1915)

Şehrin her noktası savaşı anımsatıyor ya, sırada 1915 Hilal-i Ahmer (şimdiki ismi Kızılay) müzesi var. 2018 yılında yapılmıştır. .

Savaşı anlatan, o döneme ait mutfak, ocak vs. ilk bakışta gerçek sanılan mankenlerle sembolize edilmiş ve sesli olarak canlandırma yapılmış. Dış bahçede yaralıları ve o dönemdeki imkanlarla yapılan tedaviyi sembolize eden canlandırmalar, bina içerisine girildiğinde de o döneme ait orijinal fotolar yer alıyor. Bu bina, bir zamanlar gişe rekoru kıran Son Mektup filminde hastane olarak kullanılmış.

Sıra geldi Çanakkale’nin simgesi haline gelen şehitler anıtını ziyaret etmeye….

O zamanlarda kaptanlar uzun yola çıktıklarında denizde yol kat ettikleri mesafeye göre geçtim geçtim diyerek yollarına devam ederlermiş. Geçtim kelimesinin kullanılmadığı tek şehir Çanakkale. Geçilmezliği buradan geliyor, girişte kocaman kırmızı bir yazı karşılıyor bizi.

Peygamberimizin iki isminin (Muhammed ve Ahmed) birleşiminden meydana gelmiş Mehmet ismi, aynı zamanda Anadolu’da en çok kullanılan erkek ismidir. O dönemde doğan her erkeğe asker gözüyle bakılmasından dolayı da Mehmetçik ismini almıştır.

1944 yılında genelkurmay başkanı Mareşal Fevzi Çakmak, şehitler için bir abide yapılmasını ister.37 adet proje çizilir ama bunların arasından 3 yüksek mühendisin çizdiği proje seçilir. Yapımına hemen başlanmaz, çünkü yeterli bütçe yoktur.1954 yılında ilk temel atılır, genci yaşlısı, halkım esnafı herkes belirli oranda bütçe ayırarak destek olur.

Anıt, hangi taraftan bakarsanız bakın Mehmetçiğin M’si şeklindedir ve 4. Sütunu hiç bir yerden görünmez. Tam anlamıyla mimari harikasıdır. 41 m 70 cm uzunluğunda olup, 7,5 m genişliğinde ve her kolunda farklı bir rölyef vardır. Kara tarafına bakanlarda kara savaşları, deniz tarafına bakanlarda deniz savaşları rölyefi. Ve sütunların arasından görünen manzara süper…

Şehitlik civarında tüm mezarlar semboliktir. Gerçek olan bir tek mezar var ki onun da hikayesi şöyle: Savaş zamanı Avustralyalı bir asker, bir Türk askerinin başını keser. Daha sonra alır o kafatasını Avustralya’ya götürür. Yıllarca Balmumu tekniğiyle saklar ve bu olaydan kimseye bahsetmez. Ölüm döşeğinde yatarken durumu ailesiyle paylaşır, aile de Avustralya hükümetine haber verir ve kafatası resmi bir törenle 18 Mart 2003 tarihinde buraya defnedilir. Askerin ismi bilinmediğinden Meçhul asker olarak anılmaktadır.

1934 yılında Atatürk, savaşta yabancı askerlerin ana babalarına ithafen İçişleri Bakanlığı’nın da izniyle onlara hitaben bir mektup yazar. Bu mektup her yıl Avustralya ve Yeni Zelandalıların (kısaca Anzac) törenlerinde İngilizce olarak okunur. Bu sebeple Atatürk bütün dünyanın saygı duyduğu bir liderdir.  Mektup örneği meçhul asker mezarının hemen yanında….

Alanda gördüğüm, dikkatimi çeken bir başka anıt ta Atatürk’e ait ve arkasında iki asker.. Bu anıt, bir fotoğraftan alınma.. fotoğraf o dönemde Atatürk’ün yakın arkadaşı Binbaşı Algener tarafından çekilmiş, çekimden hemen sonra alandan ayrıldıkları anda büyük bir patlama olmuş ki o an Atatürk’ün ülkemize bağışlandığı andır.

Mezarın tam karşısında duvarda gördüğümüz rölyef, dünyanın en büyük rölyefi olarak Guiness rekorlar kitabına geçmiştir. 45 m uzunluğunda, en önde Atatürk, arkasında da Seyit Onbaşı başta olmak üzere kadınlı erkekli grup…

Denize bakan tarafta bulunan 71 m uzunluğundaki bayrak, Türkiye’nin en uzun bayrak direklerinden biridir.

Sırada Conkbayırı var. Atatürk’e Anafartalar Kahramanı unvanı buradaki savaşlar sırasında verilmiş. Buradaki ziyaret noktamız ise Atatürk’ün birliğinin de içinde bulunduğu 57. Alay Şehitliği. Girişte solda dünyanın en yaşlı gazisi Hüseyin dede ve torunu Eylül’ün anıtı.. 1992 yılında şehitliğin açılışına birlikte katılmışlar.

Hüseyin Kaçmaz dede, tam 110 sene yaşamış ama ölüm sebebi hastalık falan değil. 1994 yılında bölgede çok büyük bir yangın çıkmış, 4049 hektarlık alan kül olmuş. Haberi alınca hayatını kaybetmiş.

Şehitlik turu sonrası Atatürk’ün ülkemize ikinci kez bağışlandığı yere gidiyoruz. Vücuduna isabet eden toplardan göğsünde bulunan ve o esnada kırılan saati sayesinde kurtulmuştur. Atatürk’ün 1993 yılında yapılan bronz heykeli altında da saatin parçalanma hikayesi yazıyor, saatin parçalandığı yer de 4 tane topla işaretlenmiş ve 10 ağustos zaferi anısına 10 tane Türk bayrağı hemen yanında…

Atatürk anıtının hemen önünde bulunan Yeni Zelanda anıtı ise Yeni Zelandalıların 1919’da başlayıp,1924 yılında yapımı tamamlanan anıt. Burada her yıl 8 ağustosta tören yapılıyormuş.

Bu bölgenin bir önemli özelliği de Hem Marmara, hem de Ege denizini gören tek nokta olmasıdır.

Son durağımız Bigalı köyü. Eceabatın kuzeyinde ve köye girildiğinde kocaman bir Atatürk anıtı karşılıyor. Köy yapısına uygun taş evler ve her yerde Atatürk…….

Atatürk’ün evi müze haline getirilmiş. İçeri girildiğinde kronolojik sırayla Atatürk’ün Gelibolu yarımadasında neler yaptığı anlatılıyor, fotoğrafları da var.